Cô giáo đầu tiên Mưa, mưa tầm tã mấy ngày liền. Dải đường uốn lượn quanh Nà Tủn trơn tuồn tuột. Con suối đầu bản ào ào nước. Cái mưa buổi chiều đã làm cho bọn trẻ con chǎn trâu trong bản ướt sũng. Thoát khỏi nhóm bạn, Dua thúc trâu chạy thật nhanh về nhà, cởi vội cái mõ và lùa trâu vào chuồng. Nó chạy lên nhà rửa chân tay và thay quần áo. Mế đang nấu cơm tối bên bếp lửa đỏ rực, tiếng củi cháy hoà lẫn tiếng mưa rơi. Dua sà xuống canh mế nũng nụi: - Mế ơi! Mấy ngày hôm nay mưa to, mǎng mọc nhiều lắm. Ngày mai con hái mǎng cho mế gánh đi chợ đổi dầu, đổi muối mế nhá ! Mế ôm Dua vào lòng: - Không, con trai của mế, ngày mai con phải đi học ! - Alúi! Đi học cái chữ hả mế ? Không được đâu vớ! Con đi học ai ở nhà với mế ? - Dua không khỏi ngạc nhiên. - Từ bây giờ trẻ con Nà Tủn không phải đi học xa nữa. Bản mình có cô có lớp học rồi, cái chữ sẽ về bản mình nhiều hơn. Mế muốn ngày mai con đi học cùng các bạn. Suốt đêm ấy Dua trằn trọc ngủ chẳng say. Cái ngây thơ trong đầu một cậu bé lên bảy làm Dua suy nghĩ miên man: "Ngày mai mình phải đi học cái chữ. Nhưng học cái chữ để làm gì nhỉ ? Mấy nhình, mấy chài (1) trong bản cũng đã học. Đi học xa như thế mà họ chỉ đem về cái sách cái vở, cái bút. Cái chữ đầy bụng mà vẫn phải ǎn cơm, ǎn sắn, ǎn ngô đấy thôi! Thương mế mình phải nghe lời mế thôi... Khi con gà rừng cất tiếng gáy đầu tiên, mế thức dậy nấu cơm nếp. Dua cũng dậy trò chuyện với mế. Cơm chín, mế chia làm hai phần: Một phần để ǎn, một phần mế gói là dặn Dua mang đến cho cô giáo. Ông mặt trời vừa nhô lên từ đỉnh núi cuối bản, Dua bâng khuâng đến lớp sau những ngày mưa, cây cối thật xanh tốt. Thấp thoáng trên các bìa rừng hai bên đường, hoa suối nở đỏ tươi. Trong vòm lá các cây trám, mấy chú chim ríu rít hoà ca. Con suối đầu bản sau một đêm rút nước lại róc rách chảy... Bản Nà Tù cách xa trường học nửa ngày đường nên trẻ con trong bản chỉ có vài đứa đi học. Chúng phải ở trọ thỉnh thoảng mới về nhà. Hết cấp I chúng lại lũ lượt về. Bởi lên cấp II phải học tận trường Dân tộc nội của huyện, mỗi nǎm được về nhà một lần, chúng không chịu nổi cái nhớ nhà, nhớ bản. Nǎm ấy, tạo điều kiện cho nhiều trẻ học tại bản Nà Tủn.Trong trẻ con miền núi, cô giáo Ngọc ở tận miền xuôi tự nguyện xin lên dạy lớp học này. Ngôi nhà giữa bản trước đây dùng để họp mỗi khi bản có đám cưới đám ma. Làm nhà mới,dọn nương, dẫn nước...bây giờ thành lớp học của "khoá đầu tiên". Bản Nà Tủn còn dựng cho cô giáo một cǎn nhà sàn xinh xắn ngay cạnh đó. Dua vừa đến lớp thấy cô giáo đứng đợi học sinh ở cửa lớp. Thấy Dua cười và nói với giọng ấm áp: - Em đến học phải không. Vào lớp đi! Dua chẳng nói gì. Nó nhìn cô trân trân. Cô Ngọc thật trẻ, trẻ hơn các nhình cô quân tự vệ trong bản. Tóc cô chẳng buộc mà buộc lại, bỏ lại dằng sau. Cô chẳng đội khǎn, chân đi đôi dép màu hồng. Cô mặc quần màu đen và cái áo trắng tinh như cánh hoa ban. Cổ cô không có vòng bạc mà đeo một chuỗi những hạt lấp lánh..."Cô Ngọc là người Kinh!". Một ý nghĩ bỗng vụt lên trên đầu Duy. Những lần theo mế xuống chợ. Dua đã gặp những người Kinh. Họ đến chợ mua mận, bán dầu bán muối. Họ rất hay kêu ca, chê bai, kỳ kèo và thậm chí quát tháo với những người mua, bán chợ. Dua sợ những người Kinh. Nhìn cô giáo một lúc nó lài dần, lùi dần và quay đầu chạy lên đầu treo cuối bản, Dua ngồi tần ngần một mình, nhìn gói cơm nếp trên tay, nó chợt nhớ tới lời mế dạy. Nó đánh bạo dạn quay lại lớp, định bụng đưa gói cơm cho cô giáo và bỏ về không đi học nữa. Khi quay lại lớp, Dua lại gặp mấy bác trong bản cũng đưa con tới học. Nó bẽn lẽn đứng sau các bác nhìn lên cô giáo. Bỗng mặt Dua đỏ bừng, hai tay run run đưa gói cơm nếp cho cô giáo, không nói nổi một lời nào. Cô Ngọc cũng vậy. Cô bế Dua lên và kể lại chuyện lúc sáng sớm. Mọi người cười rần rần và Dua cũng cười ! Buổi học đầu tiên đối với Dua thật nhiều bất ngờ và đầy ấn tượng. Mỗi đứa trong lớp học được phát hai quyến sách, hai quyển vở và hai cây bút. Dua đã biết chữ O và biết tiếng gà gáy ở miền xuôi "ò ó o" chứ không phải "te te" như ở bản mình. Những lời giảng của cô thật nhẹ nhàng, ấm áp. Dua cảm thấy xấu hổ với cô về việc làm buổi sáng sớm. Sau buổi học, cô cùng cả lớp ra suối, tự tay cô rửa mặt và chân tay chotừng đứa một. Xong cô cùng cả lớp trở lại phòng học và lấy gói cơm nếp của Dua đưa cho lúc sáng chia cho Dua và các bạn cùng ǎn. Những ngày mới lại tiếp tục nối mang lại cho Dua và cả lớp những bất ngờ mới. Sau mỗi buổi học, cả lớp lại nghe cô kể chuyện và học bài hát. Bọn con gái còn được cô dạy thêu thùa đan len... Một mùa xuân mới lại đến với Nà Tủn. Hoa mơ, hoa mận nở trắng rừng. Tiếng sáo gọi bạn véo von quanh bản. Những đêm hát then đón xuân lại được tổ chức. Tren bãi đất rộng những cây cột để tung "còn" (2) được dựng lên cao vút... không khí tết nhưng lớp học vẫn đông đủ. Sau buổi học hôm ấy, cô Ngọc không kể chuyện hay dạy hát. Cô khóc, cả lớp vây quanh cô. - Cô giáo làm sao vậy ? Dua mạnh dạn hỏi. Ccô Ngọc lau nhanh hai dòng nước mắt gượng gạo cười: - Cô ...có nhớ quá ! Nhà cô ở miền xuôi, cả lớp đều biết vậy. Qua những câu chuyện của cô, cả lớp càng hiểu cô hơn, bỗng Dua tội nghiệp hỏi cô: - Cô giáo à, mế Dua bảo bố Dua cũng ở miền xuôi ấy. Cô giáo có gặp bố Dua bao giờ không, Dua muốn gặp bố lắm! Cô Ngọc đã biết hoàn cảnh của Dua. Biết mế Dua không muốn Dua có những hình ảnh xấu về người cha, cô lựa lời: ừ...miền xuôi rộng lắm, cô chưa gặp bố của Dua nhưng cô chắc rằng bố rất muốn gặp Dua lắm. Dua phải học thật giỏi, để sau này xuống xuôi gặp bố có được không ? Dua nhoẻn miệng cười gật đầu. Tết nǎm nay thật vui vẻ. Mọi nhà trong bản đều đón cô Ngọc về ǎn tết. Ngày tết cô cũng mặc áo chàm và đi chơi cùng trai gái trong bản, theo sau là những học sinh đáng yêu... Những ngày tết vụt qua, lớp học lại bắt đầu. Sang nǎm mới, Dua học thật chǎm chỉ. Buổi sáng nó đi học thật sớm, tranh thủ hỏi bài cô giáo. Buổi chiều nó vừa chǎn trâu vừa học bài. Buổi tối Dua xin mế sang nhà cô Ngọc học bài. Dua sáng cái bụng, chẳng mấy chốc nó đã đọc, viết thành thạo. Ccô Ngọc sửng sốt trước khả nǎng của Dua và hết lòng dạy bảo nó. Các bài tập, các bài kiểm tra cô đều có bài cho Dua và lớp riêng rẽ. Mùa hè đến. Tiếng cuốc kêy khản cả giọng dưới các bờ khe, trên những quả đồi, hoa lau, hoa sây trắng toát. Các cây trám lại lúc lắc những chùm quả. Buổi học cuối nǎm đã đến. Tạm biệt cô giáo đứa nào cùng thút thít khóc, cô cười trong hai hàng nước mắt bảo cả lớp: - Các em đã học xong một lớp. Cô phải về miền xuôi lấy sách vở, bút mực mới cho các em. Sang nǎmhọc mới, các em sẽ là học sinh lớp Hai và cô lại lên dạy các em. Các em phải vui lên chứ ! Một mùa hè chậm chạp đã trôi qua. Mùa thu mong đợi đã đến. Dua và các bạn đã là học sinh lớp hai - học sinh của cô Ngọc. Sang nǎm học mới, cô giáo vất vả hơn. Buổi sáng cô dạy lớp hai và buỏi chiều cô dạy lớp một. Thương cô giáo, buổi chiều chǎn trâu Dua cùng các bạn tranh thủ hái củ, hái mǎng giúp cô giáo. Cô giáo tuy vất vả nhưng vẫn hay cười và kể chuyện cho cả lớp cùng nghe. Dua và các bạn đang say sưa học bài bỗng thấy bác Tụng trưởng bản đưa cho cô giáo một bức thư. Sau buổi học, cô và cúng tôi đều khóc. Mế cô giáo ở miền xuôi bị ốm nặng cô phải về gấp. Trước khi về xuôi cô dặn cả lớp: - Trong thời gian cô về xuôi, các em cố gắng ôn tập lại bài cũ, nửa tháng nữa không thấy cô lên, các em có thể xin ra học ở trường Khuổi Ta, như các anh trong bản ấy ! Cô lau nước mắt và quay sang Dua: - Em học rất giỏi lại chǎm chỉ. Dù trong hoàn cảnh nào cũng phải học cho tốt em nhé ! Sáng hôm sau chúng tôi cùng mọi người trong bản tiến cô một đoạn đường xa. Mọi người nhìn cô giáo, cô giáo nhìn mọi người trong những hàng nước mắt. Bóng cô xa dần và xa dần mất hẳn trong màu xanh ngắt của núi rừng...Dua và các bạn khóc sưng cả mắt, mòn mỏi chờ cô giáo. Hai tuần Một tháng Hai tháng...rồi hết cả nǎm học, nhưng chẳng thấy cô Ngọc lên. Các bạn trong lớp lần lượt bỏ học nhưng Dua không bỏ học. Nó xin mế đi học cấp I, rồi cấp II. Nǎm nào Dua cũng là học sinh giỏi nhất trường. Nó là một trong những chỉ tiêu của huyện được xuống học trường nǎng khiếu của tỉnh. Thời gian trôi thật nhanh. Giờ đây Dua đã là học sinh của lớp 12 trường nǎng khiếu Tỉnh. Nồi trong khu nội trú, Dua bâng khuâng nhớ về Nà Tủn, nhớ về cô giáo đầu tiên. "Cô Ngọc ơi ! Bây giờ cô ở dâu ? Cô còn nhớ tới chúng em nữa không ?" - Nó thầm gọi. Phải rồi, 20-11 nǎm nay nhà trường tổ chức cuộc thi sáng tác về Thầy cô và mái trường, nó chắc chắn sẽ dự thi, và chỉ dự thi duy nhất một tác phẩm, tác phẩm viết về cô giáo đầu tiên ! Bùi Đức Nghĩa